 |
|
|
|
|
De Barok |
|
|
|
|
|
Barok wil zeggen: vreemd, grillig. De bakermat van de Barok lag in Italië en met name in Rome. De term 'Barok' verschijnt voor het eerst in de bouwkunst en wordt later overgenomen in de andere kunsten. De muziek uit de Barok kenmerkt zich door rijke, veelvuldige versieringen, vol bewegingen en sterke contrasten in de dynamiek.
Twee grote beroemdheden uit de barokperiode zijn Johann Sebastian Bach en Georg Friedrich Händel.
|
|
|
|
|
|
|
|
Johann Sebastian Bach (1685-1750) was een belangrijk deel van zijn leven verbonden aan de kathedraal van Weimar. Veel van zijn muziek is dan ook kerkelijk georienteerd. Bach was de grootmeester van de Fuga [2 KB]
, een compositievorm waarvan heden ten dage nog steeds elementen gebruikt worden in nieuwe composities. Bekend van Bach zijn onder andere:
- de Johannes-Passion
- de Mattheus Passion, waarin de lijdensgeschiedenis van Christus wordt behandeld
- de zes Brandenburgse concerten
- het Weinachtsoratorium
Ook heel bekend is de Air uit zijn derde orkestsuite, de Air on the G-string [662 KB]
.
|
In hetzelfde jaar als Bach werd ook Georg Friedrich Händel geboren (1685-1759). Naast vele orkestwerken heeft hij zo'n veertig opera's geschreven. Vermeldenswaardige werken van hem zijn:
- de Messiah
- Feuerwerk Musik
- Water Music, waarvan u hier [682 KB]
een stukje kunt beluisteren
|
|
|
|
|
|
|
Het orkest krijgt nu een vastere samenstelling dan in de Renaissancetijd. Het orkest bestaat uit strijkers en blazers, met als harmonische ondersteuning het clavecimbel [279 KB]
. De clavecinist was tegelijk ook de orkestleider en dirigeerde het orkest vanachter zijn clavecimbel.
Hieronder van links naar rechts:
- een clavecimbel;
- de bezetting van een typisch Barok-orkest;
- een Barok-orkest in actie, waarbij duidelijk te zien is dat de clavecinist ook fungeert als orkestleider.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Een typische begeleidingsvorm in de Barok is het basso continuo. Letterlijk vertaald betekent dit: volgbas, doorlopende bas. Basso continuo wordt ook wel aangeduid als 'becijferde bas'. Accoorden werden gespeeld door het clavecimbel, maar die accoorden stonden niet in notenschrift op de clavecimbelpartij. De clavecinist had alleen de baslijn op papier staan met daarbij de becijfering van de harmonieën. Tijdens het spelen werkte de clavecinist deze verder uit. Omdat het clavecimbel een relatief zwak geluid geeft in de laagte, werd de baslijn versterkt door een basinstrument. Dit gedeelte uit een triosonate [244 KB]
van Bach is een mooi voorbeeld van een basso continuo. Duidelijk is het clavecimbel te horen met een fagot als versterkte baslijn. De fluit heeft de rol van solo-instrument.
In de Barok ontstaan als belangrijke compositievormen de Opera-Ouverture, de Sonate en de Symfonia. Uit de Symfonia, eerst een driedelige ouverture als inleiding tot een opera, groeit aan het eind van de Barok en aan het begin van het Classicisme, de Symfonie.
Zonder twijfel is de fuga echter de belangrijkste compositievorm uit de Barok. Beluister hier de expositie van de Fuga in g-mineur [934 KB]
van Johann Sebastian Bach in een bewerking voor koperblazers.
Het laatste deel van de Barokperiode noemt men wel de Rococo, een term afkomstig uit de bouwkunst waarmee men de versiering van de ruimte met schelpen, bloemen en ranken aangaf. In de muziek leidde deze periode tot een overdreven gebruik van versieringen. We spreken dan ook wel over de 'Galante stijl'. Tot deze stijl behoort voornamelijk de Franse muziek van Couperin [560 KB]
en Rameau [424 KB]
.
Het huidige toonstelsel, het majeur- en mineurstelsel kreeg in de barok zijn beslag.
|
|
|
|
|
|
|
In Mannheim werkte componist en dirigent Johann Stamitz. Hij verwijderde zo rond 1750 het clavecimbel uit het orkest en liet diens ondersteunende funktie overnemen door de blaasinstrumenten. Hiermee was de bezetting van het orkest, zoals wij dat heden ten dage nog steeds kennen, weer een stap dichterbij gekomen. Hoe dat klonk, is hier te beluisteren in een fragment [882 KB]
uit een compositie voor orkest van Johann Stamitz zelf.
Met het verdwijnen van het clavecimbel, verdween ook de orkest-leidende clavecinist. De orkestleider ging vanaf nu gewoon voor het orkest staan, precies zoals de huidige dirigenten nog steeds doen.
|
|
|
|
|
|
|
De belangrijkste Barok-componisten zijn:
- Johann Sebastian Bach [662 KB]
- Georg Friedrich Händel [682 KB]
- Johann Stamitz [882 KB]
- Henry Purcell [506 KB]
- Antonio Vivaldi [814 KB]
- Pietro Allessandro Scarlatti [279 KB]
- Georg Friedrich Telemann [815 KB]
- Jean Philippe Rameau [424 KB]
- Francois Couperin [560 KB]
|
